Destekten Yoksun Kalma Tazminatı ve Araç İşletenin Sorumluluğu

YARGITAY 17. Hukuk Dairesi 2008/3489 E.N , 2009/1507 K.N. İlgili Kavramlar ARAÇ İŞLETENİN SORUMLULUĞU DAVAYI İHBAR DESTEKTEN YOKSUN KALMA TAZMİNATI FİİLİ HAKİMİYET TEMYİZ Özet TRAFİK KAYDI İŞLETENİ KESİN OLARAK GÖSTEREN BİR KARİNE DEĞİLSE DE, ONUN KİM OLDUĞUNU BELİRLEYEN GÜÇLÜ BİR KANIT NİTELİĞİNDEDİR. ANCAK, TRAFİK KAYDINA RAĞMEN İŞLETENLİĞİN 3. KİŞİ ÜZERİNDE BULUNMASINI ENGELLEYEN BİR YASA HÜKMÜ YOKTUR. KAZAYA KARIŞAN ARAÇLARIN MEYDANA GETİRDİKLERİ ZARARLARDAN ARAÇ SAHİPLERİ SORUMLUDUR. ANCAK, YARARLANMANIN BİR BAŞKA KİMSEYE DEVREDİLMESİ HALİNDE, ARACI KAZA SIRASINDA FİİLİ HAKİMİYETİ ALTINDA BULUNDURAN VE ONDAN İKTİSADEN YARARLANAN KİMSE İŞLETEN SIFATIYLA ZARARDAN SORUMLUDUR. BU NEDENLE, ARAÇ MALİKİNİN SORUMLU TUTULMAMASI GEREKİR. İçtihat Metni Taraflar arasındaki tazminat davasının yapılan yargılaması sonunda; kararda yazılı nedenlerden dolayı davanın kısmen kabulüne dair verilen hükmün süresi içinde davacılar vekili ve dahili davalı Ga... Tur. San. Tic. Ltd. Şti. vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği dü-şünüldü: Davacılar vekili, müvekkillerinin desteği Muhsin'in kullandığı araç iie, davalıların işleteni, sürücüsü ve trafik sigortacısı olduğu aracın çarpışması sonucunda Şakirin ve Muhsinln hayatını kaybettiğini ileri sürerek, ıslah dilekçesi ile dava dilekçesindeki müddeabihi artırmak suretiyle, her bir davacı için ayn ayrı 20.000,00 YTL manevi tazminatın, davacı Zehra için 12.962,64 YTL, Neriman için 1.567,64 YTL, diğer davacıların her biri için 100,00 YTL destekten yoksun kalma tazminatının davalılardan müteseisilen tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir. Davalı sigorta şirketi vekili, müvekkilinin kanıtlanan maddi tazminattan poliçe limiti ile sorumlu olduğunu savunarak, davanın reddini istemişlerdir. Davalı Gü... Turizm San. Tic. Ltd. Şti. vekili, kazaya neden olan aracın müvekkili tarafından işletilmediğini savunarak, davanın reddini istemiştir. Dava kendisine ihbar edilen Ga... Tur. San. Tic. Ltd. Şti. vekili, işleten olarak sorumlu tutulamayacağını savunmuştur. Mahkemece, iddia, savunma ve benimsenen bilirkişi raporuna göre, davalı Gü... Turizm San. Tic. Ltd. Şti. aleyhine açılan davanın husumet yok-luğundan reddine, davacılar Mustafa, Bayram, Elmas ve Neriman tarafından açılan maddi tazminata ilişkin davanın feragat nedeni ile reddine, kazanın meydana gelmesinde davalı araç sürücüsünün tam kusurlu olduğu, aracın kaza sırasında araç maliki ile yapılan sözleşme uyarınca Ga... Tur. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından işletildiği gerekçesi ile G... Sigorta A.Ş. tarafından yapılan ödemeler ve bilirkişi raporu hükme esas alınarak, davanın kısmen kabulü İle, davacı Zehra için 12.962,64 YTL destekten yoksun kalma tazminatının davalılar Ali ve Ga... Tur. San. Tic. Ltd. Şti.'den, davacı Neriman için 1.567,64 YTL destekten yoksun kalma tazminatının davalılar Ali, G... Sigorta A.Ş. ve Ga... Tur. San. Tic. Ltd. Şti.'den, davacı Zehra için 18.000,00 YTL ve diğer davacıların her biri için 10.000,00 YTL manevi tazminatın davalılar Ali ve Ga... Tur. San. Tic. Ltd. Şti.'den müteseisilen tahsiline karar verilmiş, hüküm, davacılar vekili ve dahili davalı Ga... Tur. San. Tic. Ltd. Şti. vekili tarafından temyiz edilmiştir. 1- Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere ve delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, davacılar vekilinin aşağıdaki bentler kapsamı dışında kalan diğer temyiz itirazlarının reddi ge-rekmiştir. 2- Dava, trafik kazasından kaynaklanan destekten yoksun kalma ve manevi tazminat istemine ilişkindir. Taraflar arasındaki uyuşmazlık, davalı şirketin, işleten sıfatının bulunup bulunmadığı noktasında toplanmaktadır. 2918 sayılı KTK'nın hükümlerine göre, trafik kaydı "işleteni" kesin olarak gösteren bir karine değilse de, onun kim olduğunu belirleyen güçlü bir kanıt niteliğindedir. Ancak, trafik kaydına rağmen işletenliğin 3. kişi üzerinde bulunmasını engelleyen bir yasa hükmü yoktur. Aynı Yasa'nın 3. maddesinde, "İşleten: Araç sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görülen veya aracın uzun süreli kiralama, ariyet veya rehin gibi hallerde kiracı, ariyet veya rehin alan kişidir. Ancak, ilgili tarafından başka bir kişinin aracı kendi hesabına ve tehlikesi kendisine ait olmak üzere İşlettiği ve araç üzerinde fiili tasarrufu bulunduğu ispat edilirse, bu kimse işleten sayılır." şeklinde tanımlanmıştır. Aynı Kanun'un 85. maddesinde ise, "Bir motorlu aracın işletilmesi, bir kimsenin ölümüne veya yaralanmasına yahut bir şeyin zarara uğramasına sebep olursa, motorlu aracın bir teşebbüsün unvanı veya işletme adı altında veya bu teşebbüs tarafından kesilen bilet ile işletilmesi halinde, motorlu aracın işleteni ve bağlı olduğu teşebbüsün sahibi, doğan zarardan müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar." hükmüne yer verilmiştir. Bu yasal düzenleme karşısında, kazaya karışan araçların meydana getirdikleri zararlardan araç sahiplerinin hukuken sorumlu olacağı ilkesi benimsenmiş ise de, bu araçların sahipleri tarafından herhangi bir sebeple yararlanılmasının bir başka kimseye devir edilmesi halinde (çok kısa bir süre olmaması kaydıyla), artık üzerindeki fiili hakimiyeti katmaması ve bu sebeple ekonomik yönden de bir yararlanma olanağının kalktığı durumlarda, o aracı kaza sırasında fiili hakimiyeti altında bulunduran ve ondan iktisaden yararlanan kimsenin işleten sıfatıyla meydana gelen zarardan sorumlu tutulması gerekip, bunun sonucu olarak da araç malikinin sorumlu tutulmaması gerekecektir. Gerek doktrinde, gerekse Yargıtay'ın uygulamalarında, kiracının işleten sıfatının belirlenmesinde, kira sözleşmesinin uzun süreli olması, araç üzerinde fiili hakimiyet ve ekonomik yararlanma unsurlarının birlikte bulunması gerekmektedir. Somut olayda, aracın kayden maliki davalı Gü... Turizm Ltd. Şti. olup, davalı, aracın kazadan önce diğer davalı Ali'ye satıldığını savunmuş ise de, noterde düzenlenen satış belgesi kaza tarihinde düzenlenmiş olduğundan, kazanın meydana geldiği saat 07.45 olduğundan, KTK'nın 20/d bendi uya-rınca, kazadan önce yapılmış geçerli bir satış sözleşmesinin varlığından söz edilemez. Ayrıca, davalı Gü... Turizm Ltd. Şti. tarafından aracın dava dışı Ga... Tur. San. Tic. Ltd. Şti.'ye kiralandığı savunulmuş ise de, bu konuda getirilecek delillerin üçüncü kişileri bağlayabilecek nitelikte ve güçte olması, özellikle zarara uğrayanların haklarını halele uğratacak bir sonuç yaratmaması şarttır. Taraflar arasında düzenlenmiş bir kira sözleşmesi dosyaya sunulmamıştır. Her ne kadar Ga... Tur. San. Tic. Ltd. Şti. tarafından aracı personel servisi olarak kullanacak olan A... A.Ş.'ye yazılan yazıda, kazaya neden olan aracın plaka numarası belirtilerek, servis olarak kullanılacağı bildirilmiş ise de, bu delil tek başına aracın işleteni sıfatını değiştirecek nitelikte, uzun süreli bir kira sözleşmesi yapıldığını kabule yeterli değildir. O halde mahkemece yapılacak iş; yukarıda açıklanan yasal dü-zenlemeler de gözönünde bulundurularak, davalı şirket oto kiralama şirketi olup, aracını dava dışı Ga... Tur. Ltd. Şti.'ye kiraladığına göre, taraflar arasında tanzim edilen kira sözleşmesinin uzun süreli ve 3. kişileri bağlayacak güçte bir kira sözleşmesi olup olmadığı, aracın teslim edilip edilmediği, araç üzerinde fiili hakimiyet ve ekonomik yararlanma olup olmadığı, kira sözleşmesinin ve kira bedelinin Maliye ve Vergi Dairelerine bildirilip bildirilmediği, gerektiğinde işleten ve kiracının ticari defter ve kayıtlan üzerinde bilirkişi marifetiyle inceleme yaptırılmak suretiyle kira sözleşmesinin, fatura, ruhsat ve cari hesap hareketleri gibi yan delillerle desteklenip desteklenmediği, davalının İşletenlik sıfatının devam edip etmediği hususları tartışılarak varılacak uygun sonuca göre bir karar vermekten ibarettir. 3- Öte yandan, davalı G... Sigorta A.Ş. aracın trafik sigortacısı olup, kişi başı teminat tutarı 30.000 YTL, kaza başı teminat tutan 330.000,00 YTL'dir. Kazada davacı Zehra'nın oğlu Muhsin ve eşi Şakir hayatını kaybetmiştir. Davacıya oğlu ve eşi nedeni ile ödenebilecek en yüksek tazminat tutarı 60.000,00 YTL'dir. Davalı sigorta şirketi, davacıya eşinin ölümü nedeni ile 24.048,54 YTL tazminat ödemiş olup, mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporuna göre bakiye alacağı yoktur, ne var ki, davacıya oğlunun ölümü nedeni ile 5.234,24 YTL ödenmiş olup, hükme esas alınan bilirkişi raporunda belirlenen tazminat tutanna göre 12.962,64 YTL bakiye zararı olup, bu tutar sigorta limiti dahilindendir. Mahkemece anılan husus gözardı edilerek, davacı Zehra lehine hükmedilen destekten yoksun kalma tazminatının diğer davalılar ile birlikte davalı sigorta şirketinden de tahsiline karar verilmemesi doğru değildir. 4- Dava ihbar edilen Ga... Turizm Ltd. Şti. vekilinin temyiz itirazlarına gelince, Ga... Turizm Ltd. Şti., aracın işleteni sıfatı ile zarardan sorumlu tutulmuştur. Oysa, hüküm sadece davada taraf olanlara yönelik olarak verilebilir. Bu kural uyarınca, dava dilekçesinde davalı olarak gösterilmeyen taraf, dava açıldıktan sonra ek bir dilekçe ile davaya dahil edilemeyeceği gibi, "mecburi dava arkadaşlığı" dışında ıslah yolu ile dahi taraf değiştirilemez. İhbar olunan kimse, HUMK'nın 49. maddesi vd. uyarınca davada davalı sıfatını kazanamayacağı gibi, bu kişi aleyhine hüküm de kurulamaz. Buna göre, aleyhinde davacı tarafından usulen açılmış ve harcı verilmiş bir dava olmadığı halde, Ga... Turizm Ltd. Şti. aleyhine hüküm kurulması doğru görülmemiştir. 5- Bozma neden ve şekline göre, Ga... Turizm Ltd. Şti. vekilinin diğer temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine gerek görülmemiştir. Sonuç: Yukarıda 1 numaralı bentte açıklanan nedenlerle davacılar vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine, 2 ve 3 numaralı bentte açıklanan nedenlerle davacılar vekilinin, 4 numaralı bentte açıklanan nedenlerle dahili davalı Ga... Turizm Ltd. Şti. vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile hükmün davacılar ve dahili davalı Ga... Turizm Ltd. Şti. yararına (BOZULMASINA), 5 numaralı bentte açıklanan nedenlerle dahili davalı Ga... Turizm Ltd. Şti. vekilinin diğer temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine yer olmadığına, peşin alınan harcın istek halinde temyiz eden davacılar ve davalı Ga... Turizm Ltd. Şti.ye geri verilmesine, 17.03.2009 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.